Acaba bir tanrıları var mıydı? Onların, zaman zaman birbirlerine
yahut başkalarına kızıp, “Allah belanı versin!” diye bağırmak dışında,
bir tanrıdan bahsettiklerine hiç şahit olmamıştım. Bir tanrıları, en
azından doğru düzgün inandıkları bir tanrıları olmadığına dair
ürpertici ve soğuk bir hissi —artık kabuk bağlamış olsa da— ara ara
sızlayan, hatta kanayan bir yara gibi hep içimde taşıdım. İnsanın bir
tanrısı olur da ondan hiç bahsetmez miydi?
–Eğer mümkün olsaydı Çaylak, bunu onlara sorar, merak ettiğin
şeyi öğrenebilirdin.
–Ama mümkün değil! O yüzden sana soruyorum.
–Bilmiyorum. Gerçekten bilmiyorum. Sadece onlar için iyi
olduğuna inandığım şeyi ümit etmeye çabalıyorum. Hem insanları
yaşayışlarına bakarak, kolay kolay siyah ile beyaz gibi kesin alanlara
ayırıp, haklarında inançlı yahut inançsız diye bir hüküm veremezsin.
Çünkü siyah ve beyaz arasında oldukça geniş, gri bir alan da vardır.
Bir alaca karanlık içinde, ışığa ya da karanlığa doğru gittikçe,
beyaza ya da siyaha doğru, açılan ya da kararan tonları olan gri bir
alandır bu... Ve insanların çoğu, yaşamlarının büyük bir kısmını bu
gri alanda sürdürürler...